ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ( της Ωριάς ) ΤΩΝ ΣΑΛΩΝΩΝ ,

Το κάστρο των Σαλώνων , το θρυλικό κάστρο της Ωριάς , είναι Μνημείο της Ελληνικής αρχαιότητας και των μέσων χρόνων, βουβός μάρτυρας της ιστορικής διαδρομής της πόλης.

Αποτελείται από κτίσματα διακεκριμένων ρυθμών Οικοδομικής τριών , κυρίως , περιόδων :
Προελληνικά και Μυκηναϊκά έως Κλασσικής εποχής , της Βυζαντινής περιόδου και Ρωμαϊκής εποχής , Φραγκοκρατίας , Καταλανοκρατίας , ακόμη και της Τουρκοκρατίας.
Τα παλαιότερα κτίσματα χρονολογούνται από τον 7ο π.Χ. αιώνα με ογκολίθους ισοδομικού ρυθμού και επάλληλες δομικές παρεμβάσεις και τεχνοτροπίες των επομένων περιόδων.

Στο υψηλότερο βόρειο - ανατολικό άκρο του Κάστρου υπάρχει κατακόρυφος γκρεμός που η παράδοση τον ονόμασε « Πήδημα της Βασιλοπούλας » από την ωραιότατη πριγκίπισσα των Σαλώνων Μαρία , η οποία κατακρημνίσθηκε για να μη πέσει στα χέρια των Τούρκων και ατιμασθεί . Η Μαρία , ήταν η μικρότερη κόρη και διάδοχος του Καταλανού Κόμη Λουδοβίκου - Φρειδερίκου και της Ελληνίδας , Βυζαντινής Κόμισσας Ελένης Κατακουζηνού .

Στους πρόποδες του Κάστρου , προς νότο , η περιοχή ονομάζεται ‘’πηγάδια΄΄ , υπάρχουν δύο κοινόχρηστες βρύσες , η αρχαία κρήνη της Αρτέμιδος και σε μικρή απόσταση από αυτή , η Πηγή της Ωριάς . Στην ανατολική πλευρά υπάρχει η βρύση Κατρέλη , το νερό της οποίας είναι πολύ χωνευτικό. Στον έσω περίβολο του Κάστρου υπήρχε μυστική στοά η οποία οδηγούσε στις βρύσες για την ύδρευση όσων κατέφευγαν μέσα στο Κάστρο για να προστατευθούν από επιθέσεις.

Η περιοχή των Σαλώνων είχε τη μέγιστη συνεισφορά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 . Σημαντικότατο ρόλο θα παίξει και το Κάστρο , το οποίο απελευθερώθηκε , ύστερα από δεκαήμερη πολιορκία , ανήμερα το Πάσχα , στις 10 Απριλίου 1821 και υπήρξε το πρώτο ελεύθερο Κάστρο .

Η παράδοση επίσης λέει , ότι , το Κάστρο της Ωριάς έχουν ως ορμητήριο τα …΄΄στοιχειά ΄΄, τα οποία , το τριήμερο της Καθαρής Δευτέρας έχουν τη τιμητική τους . Γυρίζουν τα βράδια στα στενά δρομάκια ( σοκάκια ) της παλιάς συνοικίας των ταμπάκηδων , τη Χάρμαινα , σέρνοντας τις αλυσίδες τους , για να φύγουν τα κακά πνεύματα……
Μέχρι τότε , ο περίπατος , κάτω από τα φιλόξενα πεύκα του , πλάϊ στα υπολείμματα των κτισμάτων που ακόμη σώζονται σε πείσμα των αιώνων , χαϊδεύει τη…φαντασία….

Η θέα , βλέποντας από ψηλά τον ελαιώνα της Άμφισσας να μοιάζει με ένα τεράστιο ασημένιο χαλί και η πιο απλή φωτογραφική μηχανή δεν θα αρνηθεί αυτή την απεικόνιση…. .

Βέβαια η θέα του Κάστρου και από οποιοδήποτε σημείο της πόλης , είναι μοναδική.
Αν τύχει και οι βουνοκορφές που φαίνονται πίσω από το Κάστρο να είναι και χιονισμένες , ή ακόμη …..,
Αν....τύχει , να έχουν ανθίσει και οι δεκάδες αμυγδαλιές που αγκαλιάζουν τους πρόποδες του Κάστρου και τα βράδια να κάθεται αγέρωχο στο φωτεινό του θρόνο , το θέαμα δημιουργεί μια ...ονειρεμένη πραγματικότητα….

Εξ άλλου , στη μεγαλοπρέπεια της θέας που μπορεί να απολαύσει ο επισκέπτης , είχε αναφερθεί και ο περιηγητής Παυσανίας…..

Το θρυλικό Κάστρο της Ωριάς είναι « ΟΙΚΟΣΗΜΟ » για την Άμφισσα και τους κατοίκους της και αποτελεί συνδετικό κρίκο γι ΄αυτούς , γιατί είναι από τα σημαντικότερα στοιχεία της Συλλογικής τους Μνήμης.