ΑΜΦΙΣΣΑ . Ιστορία αιώνων ,

Ημιορεινή κωμόπολη (υψόμ. 180 μ., 6.946 κάτ.) και πρωτεύουσα του νομού Φωκίδος, έδρα του ομώνυμου δήμου. Είναι χτισμένη στην ομώνυμη λεκάνη, μέσα σε έναν τεράστιο ελαιώνα, που φτάνει στα Ν έως τον όρμο της Ιτέας. Η Αμφισσα διαθέτει  μικρές βιομηχανικές μονάδες, κυρίως βυρσοδεψεία και εργοστάσια επεξεργασίας ελιάς. Η σύγχρονη πόλη διατηρεί το παραδοσιακό χρώμα της, ενώ ο απέραντος ελαιώνας και το κάστρο στην κορυφή της ενισχύουν τη γραφικότητα του τοπίου. Στην Αμφισσα υπάρχουν αρκετά αξιοθέατα, όπως το βυζαντινό κάστρο και ο βυζαντινός ναός του Σωτήρος.

Αξιόλογο είναι και ένα κτίσμα της εποχής της τουρκοκρατίας, γνωστό ως Τουλασίδι, στη συνοικία Χάρμενα, δίπλα στο οποίο σώζεται και η βρύση της ίδιας εποχής. Το Τουλασίδι παρουσιάζει ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον και είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα των Ταμπάκικων παραδοσιακών βυρσοδεψείων. Η δημοτική βιβλιοθήκη της πόλης, που ιδρύθηκε το 1957 από τη Φοιτητική Ένωση Φωκέων, εκτός από τον σημαντικό αριθμό των βιβλίων της, έχει να επιδείξει και μια σημαντική συλλογή έργων λαϊκών ζωγράφων της Φωκίδας. Στην πόλη εδρεύουν και δύο μουσεία: το Λαογραφικό Μουσείο Φωκίδας, στο οποίο εκτίθενται εργαλεία παραδοσιακής καλλιέργειας της γης, οικιακά σκεύη και εργαλεία, τοπικές ενδυμασίες, υφαντά και αντικείμενα από την ποιμενική ζωή, καθώς και το νεότερο Αρχαιολογικό Μουσείο. Βλ. λ. Αμφισσας, Αρχαιολογικό Μουσείο.

Ιστορία

Κατά την αρχαιότητα, στον ίδιο χώρο με τη σημερινή πόλη βρισκόταν η πρωτεύουσα του μικρού έθνους των Εσπερίων ή Οζολών Λοκρών. Η αρχαία Αμφισσα ήταν χτισμένη στο όρος Έλατο, που υψώνεται πάνω από τη σύγχρονη πόλη. Στη σύγχρονη εποχή σώζονται τμήματα του ισχυρού τείχους των κλασικών χρόνων, κάτω από την οχύρωση που χτίστηκε την περίοδο της φραγκοκρατίας.

Η αρχαία Αμφισσα για πρώτη φορά μνημονεύεται από τον Ηρόδοτο, ο οποίος αναφέρει ότι κατέφυγαν σε αυτήν οι Φωκαείς που σώθηκαν, όταν κατέλαβαν οι Πέρσες τις Θερμοπύλες. Η πόλη είχε ισχυρή ακρόπολη, ενώ στο κάτω τμήμα της υπήρχε ναός της Αθηνάς, με ένα χάλκινο άγαλμα, περίφημο κατά την αρχαιότητα.

Στον Πελοποννησιακό πόλεμο, η Αμφισσα τάχθηκε με το μέρος των Σπαρτιατών. Αργότερα, το γεγονός ότι οι κάτοικοι της καλλιέργησαν τμήμα της ιερής γης των Δελφών αποτέλεσε αφορμή για την κήρυξη του Δ' Ιερού πολέμου, ο οποίος ολοκληρώθηκε με την επέμβαση του Φιλίππου Β' της Μακεδονίας, το 338 π.Χ.

Αν και η πόλη καταστράφηκε ολοσχερώς, σύντομα οι κάτοικοι της επέστρεψαν και την ξανάχτισαν. Οι προσπάθειες των Ρωμαίων να την κυριεύσουν απέτυχαν, γι' αυτό και αργότερα της παραχώρησαν φορολογική απαλλαγή. 0 αυτοκράτορας Ιουστινιανός, με τη σειρά του, επιμελήθηκε την οχύρωση της πόλης. Φαίνεται ότι η Αμφισσα υπέστη μεγάλες καταστροφές την περίοδο των βουλγαρικών επιδρομών. Την εποχή της φραγκοκρατίας αποτέλεσε πρωτεύουσα της βαρονίας των Σαλώνων (όπως ονομαζόταν τότε η πόλη), ενώ οικοδομήθηκε απόρθητο κάστρο πάνω στην ακρόπολη της.

Το 1410 η Αμφισσα κατελήφθη από τους Τούρκους. Στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 ήταν από τις πρώτες πόλεις που ελευθερώθηκαν (27 Μαρτίου 1821), αν και έναν χρόνο μετά την απελευθέρωση της κυριεύτηκε ξανά από τους Τούρκους, οι οποίοι δεν κατάφεραν ωστόσο να παγιώσουν την κατοχή τους. Το 1824 συνήλθε στην Αμφισσα η συνέλευση των αντιπροσώπων της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και οργανώθηκε εκεί ο Αρειος Πάγος, δηλαδή η τοπική διοίκηση της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας (βλ. λ. Σάλωνα). Τον Μάιο του 1825 η Αμφισσα ανακατελήφθη από τους Τούρκους και απελευθερώθηκε οριστικά στις 27 Νοεμβρίου 1828. Αμφισσας,

Σήμερα η Άμφισσα , δεν διαφέρει από τη μέση επαρχιακή πόλη , βιώνοντας περίπου τις ίδιες συνθήκες ποιότητας ζωής.

Η Άμφισσα , είναι πρωτεύουσα του νομού Φωκίδας και του Δήμου Δελφών , αποτελεί την έδρα όλων των Δημοσίων Υπηρεσιών του Νομού.
Ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 10.000 κατοίκους .

Η Άμφισσα διαθέτει :
Γενικό Νοσοκομείο , Πρωτοδικείο , Εισαγγελία , Ειρηνοδικείο , Μητρόπολη , Αστυνομική Διεύθυνση , Αστυνομικό Τμήμα , Τμήμα Τροχαίας , Πυροσβεστική Υπηρεσία , Κατάστημα Ο.Τ.Ε. , Κατάστημα Δ.Ε.Η. , Τ.Ε.Ι. ( Τμήμα Εμπορίας και Διαφήμισης και Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων ) , Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης , Ι.Ε.Κ. , Επαγγελματικό Λύκειο , Γενικό Λύκειο , Γυμνάσιο , Μουσικό Γυμνάσιο , Εσπερινό Γυμνάσιο, Δημοτικά Σχολεία , Νηπιαγωγεία , Βρεφονηπιακούς Σταθμούς , Ειδικά Σχολεία , Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας , Σχολή Νοσηλευτικής , Διευθύνσεις Α θμιας και Β΄ θμιας Εκπαίδευσης , Αρχαιολογικό Μουσείο , Λαογραφικό Μουσείο , τον Αξιόλογο Παραδοσιακό Οικισμό των Ταμπάκηδων ( Χάρμαινα ) , Αξιόλογα Μνημεία , Πνευματικό Κέντρο , Δημοτική Βιβλιοθήκη 55.000 τόμων , Χορωδία , Δημοτικό Ωδείο , Δημοτική Φιλαρμονική , Θεατρικό εργαστήρι , Εικαστικό Εργαστήρι , Πολιτιστικούς και Αθλητικούς Συλλόγους , Στέκι Νεολαίας , Δομές Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας , Γηροκομείο , ‘’Βοήθεια στο Σπίτι’’ , Κ.Α.Π.Η. , Πρεβεντόριο κρατουμένων , πλούσια εμπορική αγορά , καταστήματα αναψυχής και διασκέδασης και ένα Ξενοδοχείο , το Hotel Amfissaeum .